van DUN - Plaatsnamen
PLAATSNAMEN en STRAATNAMEN
met ONZE NAAM
​
In dit hoofdstuk behandelen we enkel de plaatsen waarvan we weten dat de naam rechtstreeks verband houdt met onze familie of met familieleden.
Andere Dun-namen waarvan het rechtstreeks verband met onze stam niet is bewezen komen aan bod in het hoofdstuk "De van DUN-NAAM", onder het item "DUN-plaatsen in Europa".
​
KORTE INHOUD
​
A. "Hertgang DUN" - in Hilvarenbeek Dunse Dijk - Dunse Brug - Dunse Bergen
​
B. " 't DUN" in Oirschot
​
C. " FRANS VAN DUN-laan - in Wilrijk
D. VANDON STREET - VANDON PASSAGE - VANDON COURT en VANDON HOUSE HOTEL - in Londen
​
E. De TENAILLE- en het RAVELIJN VAN DUN - in Bergen-op-Zoom
​
BESCHIJVING:
​
A. "Hertgang DUN" in Hilvarenbeek
De “hertgang” Dun ligt volop in de Brabantse Kempen; deze strekt zich immers uit van de vroegere Meierij van ‘s Hertogenbosch tot de hele Brabantse- en aangrenzende Belgische zandvlakte.
Volgens sommige auteurs toont het deel van de Kempen waartoe de omgeving van Dun behoort, als geen enkel ander deel de oerelementen van het Brabantse landschap.
Hierbij zou het gebied van “de Utrecht”, waarin Dun gelegen is, gezien worden als een voorbeeld van esthetisch geslaagde ontginning.
Op het onderstaand kaartje, waarop het gehucht Dun met rode pijl werd aangeduid, kan men zeer goed zijn ligging zien, te midden van het Kempenland.
De streek waarin het gehucht Dun zich bevindt, heet nu officieel
"Het landgoed De Utrecht".
Tussen 1898 en 1940 kocht deze verzekeringsmaatschappij, die later haar naam veranderde in "AMEV", zo maar eventjes meer dan 2.500 ha landgoed aan, als zekere belegging voor haar kapitaal. Hiervan bleven 200 ha bewaard als zuiver natuurgebied.
De honderden bezoekers, die er op een zonnige dag wandelen of fietsen, kunnen er volop genieten van een groene long die, ver van alle jachtigheid en gemotoriseerd verkeer, een letterlijke verademing betekent, en die de mensen tot rust brengt.
De weinige huisjes die zich nog op de Dunse Dijk bevinden, alsook de hoevegebouwen van "De Bockenreyder", doen ons dromen van een wereld waarin de mens nog kon genieten van de eenvoudige schoonheid van de natuur. Men zou er waarachtig lyrisch van worden. Al zal de werkelijkheid eeuwen geleden er wel niet zo idyllisch hebben uitgezien.
De vennen aan het einde van de Dunse Dijk zijn een streling voor het oog, vooral wanneer men ziet hoe de zonnestralen weerspiegeld worden in het wateroppervlak, terwijl men omringd wordt door een symfonisch vogelorkest.
Al hebben wijzelf hieraan geen enkele verdienste, toch menen we dat we zonder meer fier kunnen zijn op dit ongerept bewaard natuurgebied, waaraan we onze naam zouden ontlenen, óf dat zijn naam heeft meegekregen van een van onze voorouders.
​
De Dunse Dijk én Omgeving zijn een eeuwenoud gebied én een uniek oord van ongerepte natuur. Spijtig genoeg kunnen foto's onmogelijk deze unieke wereld weergeven zoals ze in werkelijkheid is. Toch hebben we eraan gehouden een aantal foto's, die daarvan een idee geven, te nemen en hier af te drukken.
Het staat wel vast dat ook de vroegere bewoners op hun rust gesteld waren : toen een goede 100 jaar geleden plannen werden gemaakt om een baan aan te leggen van Reusel naar Hilvarenbeek, over de Dunse Dijk, was hiervoor weinig animo.
Waarschijnlijk had men reeds genoeg overlast gehad van het vrachtvervoer dat reeds vanaf de jaren 1600 plaats had vanuit Luik, over Maastricht, Lommel en Dun naar Breda.
Door deze weigerachtige houding bleef de latere bevolking wellicht gespaard van nog meer verkeersdrukte.
Het is niet onmogelijk dat de aanwezigheid van de "Bokkenrijdersbenden”, die in de 18de eeuw voor nogal wat opschudding zorgden, en waaraan de huidige afspanning haar naam ontleent, niet vreemd was aan die houding.
Alhoewel deze roversbenden hoofdzakelijk in Zuid-Limburg actief waren, lag het voor de hand dat zij gebruik maakten van de gemakkelijke verbindingswegen en tot in de noordelijk gelegen streek gesignaleerd werden, zodat de bewoners van de Dunse dijk waarschijnlijk niet erg gesteld waren op de mogelijke "weldaden" van een druk verkeer.
De oudste gekende akte waarin er sprake is van de plaats DUN zou dateren van 1431 en heeft betrekking op "een hoeve te Dunne opten Eertganc, ... gelegen naast ... en het goed van Hendrick van Dunne".
In 1435 is er sprake van het leengoed 't Dunne, terwijl in een akte van 1485 de streek betiteld wordt als "Dun".
Toch moet de regio reeds veel eerder bewoond geweest zijn.
Vooreerst ligt ze aan de grafheuvelroute, met grafheuvels uit de Bronstijd (+/- 1650 tot ca. 1000 jaar vóór Christus). Verder zijn er in het nabijgelegen Esbeek archeologische voorwerpen gevonden die respectievelijk dateren van 10.000, 6.000 en 3.000 jaar geleden (!), alsook uit de Romeinse tijd.
Gelet op de eerder gemelde handelsroute is het niet ondenkbaar dat het gehucht Dun lag aan een 3.000 jaar oude internationale handelsweg vanuit Marseille, over Luik, Maastricht en Breda naar Engeland.
Het gebied, dat nu slechts zeer schaars bevolkt is, moet vroeger rijkelijk bewoond geweest zijn.
In 1657 zouden er slechts 2 gezinnen gewoond hebben.
Tussen 1860 en 1890 werd het bevolkingsregister van Esbeek en Dun zelfs opgesplitst.
Heel wat huizen brandden echter af en werden niet meer heropgebouwd; andere werden afgebroken nadat ze bouwvallig geworden waren.
De armoedige huisjes die er vroeger stonden, zijn nu allemaal verdwenen. De woningen die er nu staan, zijn gerestaureerd en eigenlijk niet meer te vergelijken met de vroegere.
Op het hiernavolgende streekplan kan men duidelijk onderscheiden :
de Dunse Dijk: de naam “dijk” zou duiden op het feit dat het hier een verhoogde weg betreft die een rivier (de Reusel) kruist. Deze dijk zou heraangelegd zijn tussen 1788 en 1790, als deel van de Bredasche Baan tussen Hilvarenbeek en Lommel, waar deze baan aansloot op de “Luiksche steenweg”.
de Dunse Brug: gelegen over de Reusel, waarvan sprake.
de Dunse Bergen: genoemd naar de “vrij hoge” zandverstuivings-rug waarvan er nog veel restanten zouden overgebleven zijn (cf. de Beekse Bergen, en in België de Lilse Bergen).
De naam Dun hier afleiden uit (zand)duin, zoals gemakshalve veel wordt gedaan gaat o.i. te ver, en zou a.h.w. een unicum zijn in het Nederlandse taalgebied.
In het hoofdstuk over de van Dun-naam komen we hier uitgebreid op terug.
BRONNEN:
1 Het Brabantse landschap, Dr. L. van Egeraat, Uitgev. B. Gottmer, Nijmegen
& Uitgev. Orion, Brugge, 1976.
2 Esbeek, 1889-1989, Niet van gisteren, Gedenkboek bij gelegenheid van
het 100-jarig bestaan van de R.K. Parochie H. Adrianus - Esbeek, uitg.
Werkgroep Heemkunde Esbeek, 1989.
B. 't DUN (in Oirschot)
Deze plaatsnaam ontstond door de aankoop, door een van onze 16de eeuwse voorouders, van een aanzienlijk stuk grond nabij het vroegere centrum van de gemeente Oirschot.
Op dit ogenblik is het de naam van een straatdie door dit grondstuk loop, gelegen aan de overzijde van het Margrietkanaal.
Aaan weerszijden van deze straat, waarin slechts een summiere bebouwing is, liggen weiden en velden. Cf. foto's hieronder (maart 2011)
C. FRANS VAN DUN-laan in Wilrijk (nu een deelgemeente van Antwerpen)
In 1980 werd in Wilrijk het gedeelte van de Krijgsbaan, gelegen tussen de Prins Boudewijnlaan en de Vredebaan (Mortsel), uit erkentelijkheid, naar onze naamgenoot Frans Van Dun (1882-1960) genoemd.
Tussen 1921 en 1959 was Frans Van Dun gedurende meer dan 37 jaar onafgebroken lid van de gemeenteraad van Wilrijk.
Hij was gedurende 2 jaar burgemeester en gedurende een 12-tal jaren schepen van deze gemeente, die nu deel uitmaakt van groot-Antwerpen.
Op 30 januari 1959 werd hem door de gemeenteraad de titel toegekend van ereschepen van Wilrijk. In het hoofdstuk over zijn naam komen we uitgebreid terug op deze naamgenoot, die een zeer sterk sociaal bewogen figuur was.
Meer over Frans Van Dun: zie het hoofdstuk onder zijn naam.
​
BRON: Frans Van Dun Junior (1919-1997) zoon van.
D. VANDON STREET - VANDON PASSAGE VANDON HOUSE HOTEL
- VANDON COURT in LONDEN nabij Buckingham Palace
Boven links: de hoek van de Van Don Street in Londen, met op de achtergrond het gebouw van New Scotland Yard. Daarnaast: het begin van de Vandon Passage.
Links onder: Het Vandon House Hotel, gelegen op de hoek van de Vandon Street met daarnast het Vandon Court.
Toen onze naamgenoot, Cornelius van Dun, in 1572 op die plaats armenhuizen liet bouwen, bevond men zich aldaar in de buitenwijken van de stad Londen.
De plaats is gelegen nabij St. Jamespark, waar Hendrik VIII in 1532 een hertenpark liet aanleggen en een jachtverblijf (St. James Palace) liet bouwen.
In de nabijheid ervan liggen nu Buckingham Palace, gebouwd in de 19de eeuw, en het moderne torengebouw van New Scotland Yard.
Aan de bouw van de armenhuizen was er ook een “stichting” verbonden, die bij het overlijden van Cornelius overging naar andere beheerders.
Zij voorzag in het levensonderhoud van de weduwen die in deze huizen werden ondergebracht, en dit onder meer in ruil voor het onderhoud van de moestuintjes.
De stichting zelf verdween tijdens de 19de eeuw; de vervallen gebouwen werden in 1859 afgebroken. In het hoofdstuk over Cornelius van Dun komen we hier uitgebreid op terug.
Daarnaast liet Cornelius nog andere huizen bouwen, in Caxton-Street. op de nabijgelegen St. Ermin’s Hill waar nu het St. Ermin’s Hotel staat,
In de Vandon Street bevindt zic het Vandon House Hotel.
Dit gebouw is van veel latere datum. De naam ervan schijnt gewoon afgeleid van de naam van de straat waarin dat gebouw zich bevindt. Oorspronkelijk heette het VANDON House.
Voor, tijdens en onmiddellijk na de tweede wereldoorlog was er het administratief en onderwijsgedeelte ondergebracht van de afdeling "Oosterse en Afrikaanse studies" van de London University.
Daarna werd het omgebouwd tot het VANDON House Hotel en geregistreerd als een liefdadigheidsinstelling.
Het behoort nu tot een reeks hotels die door The Salvation Army (Het Leger des Heils) worden uitgebaat.
Hierdoor komt het dat dit hotel in geen enkele toeristische gids wordt vermeld.
In het hotel, dat 35 kamers telt, mag er niet gerookt worden, ook niet op de kamers; en het is er verboden alcohol te verbruiken of binnen te brengen.
​
De VANDON PASSAGE geeft uit op de Vandon Street.
In deze straat bevindt zich eveneens het VANDON COURT.
Een afvaardiging van de vereniging Afstammelingen van Dun
voor het VANDON-COURT (mei 1968)
Meer info over de mogelijke redenen waarom Cornelius van Dun deze armenhuizen liet bouwen, over zijn testamentaire beschikkingen dienaangaande en over het belang, kan men aantreffen in het hoofdstuk aan hem gewijd.
Westminster (London) in de 16de eeuw. De armenhuizen van Cornemous van Dun werden gebouwd in "de buitenwijken van de stad" (zie onderstaande tekening bobenaan in de helft).
De VANDON STREET op een huidig stratenplan van LONDEN
​
BRONNEN:
1. The Streets of London, Sheila Fairfield, p.326, uitgev. Papermac, London,
1983.
2. St. Margaret’s Westminster, The Commons’Church within a Royal Peculiar,
uitgev. Aidan Ellis Publishing, Nuffield Henley on Thames 1993,
p.14, 15, 53.
3. Archief van Westminster Abbey, beschrijving door notaris Richard Gribbes,
op 6 september 1577.
​
4. Archief van Westminster City, ref. 143 M/TAM E 69.
​
5. Westminster Hospital, An outline of its History, W.G. Spencer, p.18,
uitgev. Henry J. Glaisher, London, 1924.
6. Westminster and Pimlico Past, Isobel Watson, p. 29, 62 en 63,
uitgev. Historical Publications Ltd, London, 1993.
​
7. The Almshouses of London, uitgev.Ashford Press Publishing, p. 32,
Hampshire, 1987.
8. Endowed Charities (County of London), Ordered by The House of
Commons to be Printed, p. 229, 230, 231, 341, 406, London.
E. De TENAILLE en het RAVELIJN VAN DUN in Bergen-op-Zoom
Eind 1998 kreeg ik een tip van Ton van Dun over de aanwezigheid van een verweerde arduinen steen op de binnenplaats van het Markiezenhof in Bergen op Zoom, waarop vermeld stond: VAN DUN A° 1743.
Een bevraging bij de verschillende diensten ter plaatse toen, zowel bij de toeristische dienst als bij de archiefdienst, bracht geen enkele verheldering. Niemand wist waarvan deze steen afkomstig was, hoe hij daar was geraakt en wie de genaamde VAN DUN was.
Zoals we nu weten ging het hier over de sluitsteen van het Bastion VAN DUN, dat op zijn beurt het sluitstuk was van de volledige ommuring van Bergen op Zoom.
Indertijd berichtten we hierover in ons familieblaadje nr. 6, 7 en 38 van respectievelijk 1999 en 2009 De laatste maal n.a.v. onze familie-uitstap naar Bergen op Zoom (zie ook bij Adrianus van Dun).
Toen we met onze vereniging tien jaar later, tijdens de familie-uitstap van 30 augustus 2009, een bezoek brachten aan het Markiezenhof, had de steen reeds een opknapbeurt gehad, maar lag hij nog altijd in een hoekje op de binnenkoer van het Markiezenhof.
Onze Nederlandse gidsen keken dan ook niet weinig verrast toen we hen onze brochure over Adriaen van Dun overhandigden. 😉
Alhoewel we toen ook nog graag naar de noordkant van de stad waren getrokken om daar polshoogte te nemen van de plaats waar zowel het Bastion als de Tenaille VAN DUN zich ooit bevonden, bleek dit qua verplaatsingstijd spijtig genoeg niet mogelijk, zodat we ons vergenoegden met een uiterst leerrijk bezoek aan het nabijgelegen Ravelijn Op den Zoom, het enige volledig overgebleven verdedigingsbolwerk van Bergen op Zoom.
Kees van Dun (+19/10/2009), secretaris van de Nederlandse VAN DUN- vereniging,
zoekt een goede invalshoek voor een foto (sept.2009).
Intussen is de arduinen steen echter van plaats veranderd. In ons blaadje van december 2015 vestigden we er reeds de aandacht op dat er stilaan een groeiende aandacht ontstaan was voor de oude vestingresten van de stad. Van onder de voormalige industrieterreinen die gesaneerd werden kwamen veel stukken oude vestingmuur tevoorschijn.
​
Naast de plaats van de tenaille VAN DUN werd in 1764 het Groot Arsenaal gebouwd, in 1880 verbouwd tot kazerne. Bij het begin van deze eeuw was het leegstaande en verwaar-loosde gebouw in handen van krakers. Nu bevat het kantoorruimten, multifunctionele ruimten en een restaurant. Het gebouw heeft aan beide zijden een grote poort met hardstenen omlijsting met pilasters en frontons. De omlijsting bevat het wapen van de Staten-Generaal omringd door vaandels, een harnas, kanonnen en ander krijgstuig. Het gebouw is geklasseerd als rijksmonument. Na een jarenlange en grondige renovatie werd het vanaf 2019 verhuurd en de verwaarloosde VAN DUN-steen werd ingemetst als “eerherstel” van- en getuige aan het verleden (zie foto hieronder).
Ook m.b.t. de gesloopte vestingmuren vindt er nu min of meer eerherstel plaats voor de plek waar in vroeger tijden, zeker al vanaf de 15de eeuw, de schepen de haven van de stad binnenvoeren, er afmeerden en hun lading losten. (Tom van Eekelen, projectleider cultureel erfgoed van de stad Bergen op Zoom aan BN De Stem op 28/12/2018)
Immers, nadat de vestingmuren vanaf 1883 gesloopt werden, vestigde er zich in 1899, op de plaats van -en rond de tenaille VAN DUN, de Zuid Nederlandsche (Melasse-) Spiritus-fabriek Fabriek NEDALCO.
In het Hamhuis bevindt zich nu ook onderstaande bronzen plaquette. Hierop maakte men melding van het feit dat het werd gebouwd “bovenop de tenaille van Dun”. Tevens wordt de naam van Adrianus van Dun hier uitdrukkelijk vermeld.
De veranderde manier waarop de stad Bergen op Zoom met zijn verleden als vesting wil omgaan uit zich nu ook in de wijze waarop oude vestingelementen worden verwerkt in de nieuwe omgeving: meer laten zien van wat er was, ook als dat onder de grond verstopt zit.
Alzo zijn de contouren van de tenaille VAN DUN verwerkt in de bestrating van de Prinsenkaai en de tegelvloer in de ingang van het Hamhuis (zie foto hieronder).
