Heraldiek
HERALDIEK
​
1) DE BLAZOENEN VAN ONZE FAMILIE
Een echt diepgaand onderzoek naar de verspreiding van ons familieblazoen werd nog niet gevoerd. Voor zover we tot hiertoe konden achterhalen, o.m. in naslagwerken over familiewapens, maar ook in teksten over bepaalde VAN DUN(NE)-families, werden er verschillende blazoenen door verschillende takken van onze familie gebruikt.
Dit hoeft geen verwondering te wekken, aangezien er bij huwelijk dikwijls hetzij dubbelblazoenen (alliantieblazoenen) ontstonden, als combinatie van de blazoenen van de 2 echtelieden, hetzij een nieuw blazoen werd aangenomen.
​
Hoe dan ook, van de 12 ons nu bekende bevatten er 7 de afbeelding van de natuurlijke roos, met blad en steel, wat eerder zeldzaam voorkomt.
Op 6 van deze afbeeldingen staat deze natuurlijke roos in drievoud afgebeeld, zoals op het door ons gebruikte familiewapen.
Van 9 familieschilden kennen we de dragers, van de andere weten we alleen dat ze aan iemand van onze familietak moeten toebehoord hebben.
​
FAMILIEWAPEN I
​
Het oudste gedateerde wapen zou dit kunnen zijn van Hendrick van Dunne
(° rond 1420), de oudste zoon van Aert van Dunne. Het betreft de afbeelding van een rode leeuw op zilveren veld.
We troffen het aan in een voorstudie van archivaris Jef van Gils. Aangezien er geen herkomst vermeld stond hebben we hierover echter geen zekerheid.
​
FAMILIEWAPEN II
​
Cornelius van Dunne (1483-1577), afkomstig van Breda, lijfwacht en usher van de Engelse koningen Hendrik VIII tot Elisabeth I. (zie het hoofdstuk onder zijn naam)
Zijn wapen(schild?) zou een rode Leeuw zijn. In het boek “Westminster Hospital - An outline of its History” vinden we: “He founded two blocks of almshouses, … … …, called the Red Lion Almshouses, from his crest, the Lion of Brabant”
De achtergrondkleur hebben we niet ingevuld, aangezien ze ons niet bekend is.
Tot op heden konden we niet achterhalen waarop dit aan Cornelius toegeschreven wapen(schild) zou teruggaan.
Waarschijnlijk voerde hij dit reeds toen hij toetrad tot het Brabantse huurlingenleger van Hendrik VIII, dat in 1513, in opdracht van de Engelse koning en samen met hem, Frankrijk binnenviel.
We kunnen deze vermelding niet negeren omdat ze ons niet zou uitkomen.
Toch roept ze vraagtekens op:
De rode leeuw verwijst zeker niet naar het hertogdom Brabant: het wapen hiervan is van oudsher een zwart leeuw op een gouden (geel) veld.
Anderzijds toont een 14de-eeuwse afbeelding van het vaandel van hertog Jan I van Brabant (1268-1294), naast twee gele leeuwen op zwart veld, ook twee rode leeuwen op zilveren (wit) veld. Ook bij de vaandels/wapenschilden van hertog Jan II, hertog Jan III en Johanna van Brabant (1355-1406) vinden we deze rode leeuw terug. Tenslotte fungeert hij, naast de zwarte en de gouden leeuw en de Franse lelie, op het blazoen van Bourgondië van 1475.
Gelet op het grote tijdsverschil lijkt het me niet aangewezen hiermee een verband te maken. We moeten dus voorlopig het antwoord schuldig blijven.
Zelfs indien de Engelse schrijver hier een verkeerde interpretatie geeft doet dit niets af aan het feit dat deze armenhuizen de naam “Red Almshouses” zouden gehad hebben. Zonder tegenindicatie is het niet aan ons om de geschiedenis te herschrijven.
Maar misschien meer aannemelijk moeten we de term "crest" niet interpreteren als "wapenschild", maar als "wapen(-embleem)". "Crest" duidt dan op het embleem dat Cornelius op zijn uniform zou gedragen hebben, te vergelijken met de badges die onze huidige militairen, hetzij in stof, hetzij in metaal, op hun mouw of op hun muts/kepie dragen. Het zogenaamde regimentsembleem dus. Ook dan tasten we echter nog in het duister naar de juiste herkomst.
FAMILIEWAPEN III
​
De afbeelding die door de Belgische familievereniging Afstammelingen van Dun wordt gebruikt is de oudste afbeelding waarover we nadere informatie hebben. Zij is terug te vinden in een gespecialiseerd werk over familiewapens van, onder meer, Hilvarenbeekse families:"Genealogische en Heraldische Gedenkwaardigheden in en uit de Kerken der Provincie Noord-Brabant", Mr. P.C. Bloys van Treslong - prins, Deel II, A. Oosthoek, Utrecht, 1924.
Uit de gegevens van een in dit boek beschreven grafsteen weten we dat het familiewapen reeds in 1565 als zodanig werd gebruikt, en dit door Wauthier van Dun.
Alhoewel dit wapenschild volledig voldoet aan de normen van een 16de-eeuws schild, zijn er spijtig genoeg enkele onnauwkeurigheden in de afbeelding.
De wrong bovenop de helm werd niet correct weergegeven, terwijl de drie rozen niet identiek zijn. Het feit dat ook bij de andere afbeeldingen in bedoeld boek de wrong onnauwkeurig is weergegeven, doet het vermoeden rijzen dat de tekenaar hetzij onvoldoende informatie hierover kreeg, hetzij slordig te werk is gegaan.
Hieronder links het wapenschild van Wauthier van Dun zoals dit op zijn grafsteen zou gestaan hebben. Het dateert van 1565.
Door de manier van afbeelden (wijze van arcering, of uitblijven van arcering) kunnen we op het schild de gebruikte kleuren achterhalen. Dit is niet onbelangrijk, aangezien er geen gekleurde afbeeldingen van onze familieschilden zijn overgebleven en we slechts over weinig teksten beschikken die daarover een aanduiding geven.
​
Op het door de vereniging "Afstammelingen van Dun" gebruikte familieschild vinden we 3 zilveren, natuurlijke rozen, met bladeren en stengels van zilver, op een rood veld. Het uit 1565 daterende familieschild heeft o.i. immers geen groene stengels of bladeren, al geven de nogal onduidelijk weergegeven bladnerven wel de indruk dat de bladeren gearceerd zijn.
De arcering die de groene kleur weergeeft, loopt echter altijd van links boven naar rechts onder (vanuit ons gezichtspunt uiteraard van rechts boven naar links onder! ), wat hier duidelijk niet het geval is.
Wel werden de rozenbladeren en takken op andere familiewapens (zie verder) beschreven als groen.
De variant, met 3 zilveren rozen met groene bladeren en stengels van zilver, op een rood veld werd eertijds gebruikt door de Nederlandse familievereniging FV. Stamboom van Dun.
Wat betreft de kleuren van onze familiewapens in het algemeen, dient er opgemerkt te worden dat de zilveren kleur voor een roos, alhoewel ze in de heraldiek gebruikt wordt, eerder zeldzaam is.
Even zeldzaam, zoals we hogerop aanhaalden, is het gebruik van de roos met tak en blad.
Uit de tekening van het schild valt er echter nog veel meer af te leiden. Het betreft hier een authentiek 16de-eeuws, burgerlijk familiewapen, dat aan alle voorwaarden van authenticiteit voldoet: Gotische schildvorm, traliehelm, tornooimedaille, gesplitst helmkleed, helmwrong (tussen de helm en het helmteken) en helmteken (de alleenstaande roos).
Door de stand van de helm, die naar rechts (voor de toeschouwer naar links) gekeerd is, weten we dat het hier geen bastaardschild betreft.
Het familiewapen bevat geen wapenspreuk en geen schildhouders.
​
​
​​
FAMILIEWAPEN IV
​
Onderstaand familiewapen behoorde toe aan Livinus van Dunne, heer in Turnhout Beerse en Rode, geboren te Geel op 19 juli 1601 en overleden te Oisterwijk op 23 december 1637. Hij behoort tot de Alphense familie van Dun.
Het wapen komt voor op de blazoenstaat van de familie Cannart d' Hamale, de schoonfamilie van Livinus' dochter, Martina Angela van Dun en bestaat uit een enkelvoudige zilveren roos op een rood veld.
Meer over deze families kan U vinden in het hoofdstuk over de Geel-Turnhoutse van Dun-familie.
FAMILIEWAPEN V
​
Eigenaardig genoeg schijnt deze Livinus van Dunne twee familiewapens te bezitten. Een tweede, totaal afwijkend blazoen vinden we immers terug in een gespecialiseerd werk over familiewapens, waarin onder meer de familiewapens worden beschreven die voorkwamen op de grafstenen in de oude rooms-katholieke kerk van Oisterwijk.
In de nieuwe kerk is er daarvan echter niets meer terug te vinden. Het betreft een alliantiewapen aangebracht op de grafsteen van zijn vrouw Angela Coomans, overleden in 1637, en bestaat uit een rode lelie met daaronder drie drielingsbalken, dit alles op een geel veld. Het ziet eruit als volgt:
FAMILIEWAPEN VI
​
In hetzelfde werk over familiewapens vinden we het blazoen terug van Martina Angela van Dun, dochter van Livinus. Zij werd geboren te Oisterwijk op 17 maart 1632, was "vrouwe te Turnhout, Beerse en Rode" en huwde met Engelbert Frank van Cannart d' Hamale, vaandrig in het Spaanse leger.
Het alliantiewapen van dit echtpaar bevat op de rechterzijde (de richting van een wapenschild wordt altijd bepaald vanuit het standpunt van de drager) vijf aaneengesloten ruiten en op de linkerzijde de drie reeds gekende zilveren rozen met groene blaadjes en stengels.
FAMILIEWAPEN VII
Op de grafsteen van pastoor Peeter van Dun (+1635) (behorend tot de Goirlese van Dun-familie) in de St. Jankerk te Goirle prijkt ook nog een alliantie familiewapen, met het van Dun-wapen van vader op de rechterhelft van het blazoen, en het familiewapen van moeder op de linkerhelft, zoals men op de onderstaande foto kan bemerken.
Opvallend is de Latijnse spreuk op de grafsteen van pastoor van Dun, die luidt : "Nascendo morimur" - "Wij (beginnen te) sterven op het ogenblik dat we geboren worden".
Merk op dat de drie rozen hier NIET voorzien zijn van twijgen en blaadjes.
FAMILIEWAPEN VIII
Dit familieblazoen hoorde toe aan Meester Vincent van Dun, geboren te Goirle in 1591 en overleden na 1669. Hij was schoolmeester en koster te Goirle. In 1669 zou dit blazoen door hem officieel aangewend zijn.
In 1738 werd zijn laatste bekende nakomeling, eveneens Vincent genaamd, in Tilburg geboren.
Het wapen bevat 2 gekanteelde balken waaronder drie zilveren rozen met groene stengels en blaadjes (zie hieronder).
FAMILIEWAPEN IX
​
Het betreft hier een alliantiewapen van de Gerardus Ignatius van Dunne gehuwd met Elisabeth van Riethoven.
​
Ton van Dun kwam dit familiewapen op het spoor toen hij de Grote Kerk in Breda bezocht naar aanleiding van de tentoonstelling “Woord en Wapen in dienst van de Nassau’s”, opgezet naar aanleiding van de 600ste verjaardag van de Grote kerk.
Het bijzondere aan deze tentoonstelling was de expositie van 277 nauwkeurig gereconstrueerde wapenborden die tot 1798 in de kerk gehangen hebben.
Op last van Napoleon moesten in 1798 alle invloeden die aan de adel gerelateerd waren verdwijnen, zo ook de wapen- of rouwborden in de kerken. Deze waren meestal van voorname families.
​
In de buurt van hun graf in de kerk werd op een kerkpilaar een bord gehangen met het wapen van de familie en de sterfdatum van de betrokken persoon.
Voor een man was dit een vierkant bord, voor een vrouw een ovaal bord met rechts haar familiewapen en links het wapen van haar man (een alliantiewapen dus).
​
Gelukkig was door baron Yvoi, die enkele jaren daarvoor tijdens een rondreis Breda bezocht, een tekening gemaakt van alle borden die in de kerk aanwezig waren. Hierbij gaf hij ook de plaats aan waar zij hingen.
De rozen die op dit alliantieschild voorkomen lijken ons een bevestiging temeer van het van Dun-familiewapen.
Elisabeth van Riethoven was de dochter van Johannes Cornelis van Riethoven en Catharina Cornelisdr Van de Leur.
Deze familie was zeer welstellend. Bij een erfdeling van het gezin van Johannes Cornelis, in 1707, waar nog 3 kinderen in leven zijn, erft Elisabeth 27 kavels waarbij 2 huizen en 6 boerderijen.
De ganse erfdeling omvatte trouwens zomaar eventjes 25 pagina’s.
Gerardus Ignatius van Dunne’s vader was coopbrouwer in De Witte Handt, gelegen aan de oostzijde van de haven in Breda. We vinden hem terug in de Alphense tak van de familie van Dun.
​
FAMILIEWAPEN X, XI en XII
​
Deze, hierna afgebeelde, familiewapens worden toegeschreven aan "van Dun".
​
Behalve deze vermelding weten wij echter praktisch niets over de families die deze wapens voerden.
Uit de arceringen kunnen we alleen maar de kleuren afleiden.
De vorm zelf van die schilden staat voor schild XI en XII niet vast. Zij werden immers teruggevonden in het omvangrijke werk van RIETSTAP, waarin wel 30.000 familiewapens zijn afgebeeld, maar zonder enige verdere verklaring. Bovendien werden al deze blazoenen, uit praktische overwegingen, in dezelfde vorm getekend, zodat we niet kunnen uitmaken in welke periode ze thuishoren. Verder doorgedreven opzoekingen zullen hierover uitsluitsel moeten geven. Toch willen we ze hier vermelden.
FAMILIEWAPEN X
De vorm van dit blazoen laat uitschijnen dat het van oudere datum moet zijn, waarschijnlijk uit de 14de eeuw.
Het betreft drie zilveren rozen met dunne blaadjes en takken op een zalmkleurige achtergrond.
​Bij dit blazoen staat de vermelding : DUN (von) - Brabant
​
FAMILIEWAPEN XI
Bij dit blazoen vinden we de vermelding Dun (Van) - Holl.
Het stelt twee staande honden in zilveren kleur voor aan weerszijden van een zilveren boom met bruine stam, gesitueerd op een groene ondergrond.
FAMILIEWAPEN XII
Ook hier staat de volledige roos, met stengel en twee blaadjes helemaal in het zilver afgebeeld en op en rode achtergrond.
​
Bij dit blazoen vinden we de vermelding Dunne (Van) - P.{rincipauté}de Liège.
2) HERALDISCHE BETEKENISSEN van het
HUIDIGE van DUN- BLAZOEN
Voorafgaandelijk dient er opgemerkt te worden dat hetzelfde wapenschild voorkomt in de twee grote van Dun-familietakken
Zowel de Alphense familietak als de Goirlese van Dun-familietak hebben namelijk ditzelfde wapenschild. Nochtans zijn beide, zoals het DNA-onderzoek uitwees (zie aldaar) totaal niet aan elkaar verwant.
DE KLEUREN
rood en zilver
Rood is de eerste heraldische kleur, symbool van moed, verdienstelijkheid voor het vaderland, gezag en macht.
Zilver is het symbool van kuisheid, wijsheid, onschuld en vreugde.
HET WAPENTEKEN
de natuurlijke vijfbladige rozen
De roos is de belangrijkste heraldische bloem, nog voor de lelie.
In de oudste heraldische boeken is zij de enige gebruikte bloem en dient het als symbool van de dageraad, de schoonheid en de liefde.
Normaal telt de heraldische roos 5 blaadjes, al zijn uitzonderingen mogelijk.
Meestal is zij geknopt waarbij de knop evenveel punten( kleine uitspruitsels tussen de blaadjes) telt als er blaadjes zijn.
De heraldische roos is normaal zonder stengels of blaadjes, uitgezonderd de “natuurlijke roos”, deze is zeldzaam in de heraldiek en verschijnt pas vanaf de 16de eeuw
Haar kleur is meestal rood, wit of beide (cf. de Engelse roos). De zilveren roos, zoals die in de van Dun-wapenschilden veelvuldig voorkomt, treft men soms aan, maar is een zeldzaamheid.
HET MEDAILLON
komt pas in voege vanaf de 16de eeuw, is een typisch toernooimedaillon, dat teruggaat tot het onderscheidingsteken van de oude steekspelgezelschappen.
DE HELM
is een typische gesloten vizierhelm of traliehelm, die in de 16de eeuw in Nederland zeer gebruikelijk was. Het is geen strijdhelm, maar een typische tornooihelm of ceremoniehelm.
DE WRONG
werd boven de helm aangebracht en diende zowel als stootkussen om de slagen van de tegenstander op te vangen, als ter camouflage van de bevestiging van het helmteken.
HET HELMTEKEN
is hier dezelfde figuur als die op het schild, wat niet altijd het geval is.
​
HET HELMKLEED
ontstond als een nauwsluitende kap om de helm af te dekken tegen te felle zon. Het werd mettertijd langer, dit om de nek en de schouders te bedekken en werd na een tijd ook gespleten, om het uitwaaieren te vergemakkelijken en onder druk van de toenemende versieringsdrang. Later werd hij “verbladerd”.
Doordat het helmkleed opwaaide met de wind, kon men ook de binnenzijde zien, die een andere kleur had. De kleur, die aanvankelijk geen belang had, werd later aangepast aan de kleuren van het schild.
Het wapenschild is niet voorzien van een wapenspreuk en van schildhouders.
​
​
3) BIBLIOGRAFIE
​
Genealogische en Heraldische Gedenkwaardigheden in en uit de Kerken der Provincie Noord-Brabant, Mr. P.C. Bloys van Treslong - prins, Deel II, A. Oosthoek, Utrecht, 1924.
The Almshouses of London, uitgev. Ashford Press Publishing , p. 32, Hampshire, 1987.
Westminster Hospital, An outline of its History, W.G. Spencer, p.18, uitg. Henry J. Glaisher, London, 1924.
A Glossary of Terms Used in Heraldry, Henri Cough & James Parker, London.
Illustrations to the Armorial General, J.B. Rietstap, London, 1967.
Handboek der Wapenkunde, Rietstap, Leiden, 1856 & 1943.
Familiewapens, Oorsprong en Betekenis, Roelof Vennik, uitgev. Ad. Donker bv, Rotterdam, 1988.
Elseviers Encyclopedie van de Heraldiek.
Encyclopedie van de Heraldiek, H.W.M.J. Kits, Amsterdam-Brussel, 1961.
Genealogie, van stamboom tot familiegeschiedenis, R. Van Drie-N.Plomp-Vandertang, Centraal Bureau voor Genealogie, 's Gravenhage, 1988.