Personen
Adriaen van Dun (1688-1754)
Directeur van 's Lands Fortificatiën en Luitenant-Kolonel
gaf zijn naam aan het Bastion VAN DUN* en aan de Tenaille en de Lunet VAN DUN*
* zie hoofdstuk "van DUN-Plaatsnamen" in fine
Adriaen van Dun is op 30 maart 1688 geboren te Nispen (Roosendaal) als zoon van Cornelius van Dun, schepen te Roosendaal.
Directeur van " 's Lands Fortificatiën" en Luitenant-Kolonel.
​
Voltooide tussen 1742 en 1744 de versterking van de vestingwerken van Bergen op Zoom, begonnen in 1698, waardoor deze een der sterkste vestingen van Europa werd.
​
Adriaen van Dun was de zoon van Cornelis van Dun en Christina Schuler (dochter van professor en predikant Johannes Schuler, gehuwd met Clara Christiaens Swaens).
Vader Cornelis, geboren te Breda in 1659, was stadhouder in Roosendaal waar hij op 54-jarige leeftijd overleed en in de kelder van de kerk begraven werd.
Op 28 april 1726 huwde Adriaen van Dun met Maria Nellen. Uit dit huwelijk werd één dochter geboren: Clara Maria, die nog voor haar tiende levensjaar overleed . Hijzelf overleed op 6 november 1757.
Hij was Directeur van " 's Lands Fortificatiën" en Luitenant-Kolonel,
en voltooide tussen 1742 en 1744 de versterking van de vestingwerken van Bergen op Zoom, begonnen in 1698, waardoor deze een der sterkste vestingen van Europa werd. Hij gaf daarbij zijn naam aan het Bastion en aan de Tenaille van Dun.
​
De ons gekende stamreeks van Adriaen van Dun gaat terug tot 1430
Zijn grootvader, Peeter Dirck Adriaen van Dun, werd gedoopt te Terheyden op 22 augustus 1632.
Hij was kuiper en werd deken van het kuipersgilde. Op 30-jarige leeftijd overleed hij.
Diens vader, Dirck Adriaen Dierc, werd geboren omstreeks 1600 en woonde in 1630 op de Cleyne Warande te Teteringen. Uit een akte, waarin zijn dochter Aeltje getuigt, blijkt dat hij een aandeel had in een stede te Hoogemierde in het gehucht Stadt.
Zijn vader, Adriaen Dierc Wouter van Dunne werd geboren omstreeks 1570.
Hij verkocht in 1600 een beemd te Hoge en Lage Mierde (specifiek te “Leegemiert”). Tien jaar later kocht hij voor 100 gulden een beemd te Hoge Mierde.
Zijn vader, Dierc Wouter van Dunne, was gehuwd met Margriet Willem Tijelmans.
​
Diens vader, Wouter Dyrck van Dunne de jonge, werd geboren omstreeks 1510, huwde met Ermgart Henrick Otten en overleed in 1543, ongeveer 33 jaar oud.
Diens vader Dyrck Jansz. Van Dunne, geboren ca 1460, huwde met Jenneke Zeger Roeymans en overleed in 1522, op 62-jarige leeftijd.
Vader van Dyrck was Jan van Dunne, geboren omstreeks 1430.
Voorgeschiedenis Bastion VAN DUN.
​
Bergen op Zoom, dat zijn stadsrechten kreeg rond 1250, was oorspronkelijk omringd met aarden wallen en versterkt met palissaden en houten poortgebouwen. In de loop van de Middeleeuwen werden de palissaden vervangen door stenen muren met muurtorens en poortgebouwen, met daaromheen een stadsgracht.
De enige nog bestaande stadspoort dateert uit het begin van de 14de eeuw, heette aanvankelijk de Lievevrouwenpoort, maar verloor 200 jaar later, door de uitbreiding van de verdedigingswerken, haar functie en diende vanaf dan als gevangenis. Hierdoor kreeg ze de naam van Gevangenpoort.
In 1426 werd Bergen op Zoom aangevallen door de Antwerpenaren, die er echter niet in slaagden de stad te veroveren. In 1567 kreeg de stad voor het eerst een militair garnizoen. In 1572, toen gedeelten van Holland en Zeeland in handen van de Geuzen vielen, werd Bergen op Zoom de basis van het Spaanse land- en vlootleger tegen de opstandelingen.
Nadat de Spaanse vloot in 1574 door de Zeeuwen was verslagen, gaven de Duitse huursoldaten, in dienst van Spanje, de stad over aan de Staten-Generaal. Tussen 1594 en 1605 werd de stad nog 4 maal door de Spanjaarden tevergeefs aangevallen.
De stadsbebouwing buiten de poorten werd gesloopt en vóór de poorten werden er ravelijnen, en later bolwerken, aangelegd.
In 1622 werd de stad aangevallen door de Spanjaarden onder leiding van SPINOLA. Zij trokken zich echter terug toen prins Maurits met zijn troepen naderde om de stad te ontzetten. Deze gebeurtenis werd bezongen in het alom gekende lied "Merck toch hoe sterck" een van de bekendste Neredrlandse geuzenliederen, dat tot in het begin van de zestiger jaren van vorige eeuw in de middelbare scholen in Vlaanderen tijdens de muziekles werd aangeleerd.
Tijdens de daaropvolgende jaren werden de vestingwerken zeer slecht onderhouden.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) werd het verouderde verdedigingsstelsel drastisch aangepast.
​
Vanaf 1698 werden, naar de plannen van een beroemd vestingbouwer van Zweedse afkomst, Menno van Coehoorn, nieuwe verdedigingswerken aangebracht; deze werken vorderden echter zeer moeizaam. Na het uitbreken van vijandelijkheden met Frankrijk, in 1702, werden er nieuwe versterkingen aangebracht. Deze werden later, op voorstel van Directeur Cornelius van Bommel, nog verder uitgebouwd.
Hieronder ziet U één van de twee stadsplattegronden van Bergen op Zoom die in 1724 ontworpen werden door Cornelius van Bommel en Adriaen van Dun. Zij berust nu in het Algemeen Rijksarchief van Nederland in Den Haag.
Toen in 1740 de Oostenrijkse Successieoorlog uitbrak ontwierp Adriaen van Dun, toen Directeur der fortificatiën, een verbetering aan de Zuidwestzijde van de vesting. In 1742 werd het Noorderfront verder afgewerkt. Directeur van Dun voltooide toen de laatste tenaille, die naar hem de tenaille van Dun werd genoemd.
Van 1743 zou het noordelijk gelegen bastion van Dun dateren, gemerkt door de nog overgebleven siersteen die toen in de hoofdpoort werd aangebracht.
In 1744 waren alle werken voltooid en werd Bergen op Zoom alzo een volledig ommuurde stad, waarbij het ene vestingwerk het andere dekte tegen vijandelijk vuur.
De hoofdwal was 7,5 tot 8 m dik en had een lengte van 6 km.
Het geheel bestond uit meer dan 40 militaire verdedigingswerken, waaronder ravelijnen, lunetten, tenailles en bastions, en was omgeven door een gracht, die men bij een aanval, vol water kon laten lopen.
Het kunstwerk werd algemeen beschouwd als een der sterkste vestingen van Europa.
Toen de Nederlandse Republiek zelf, in 1747, in de Oostenrijkse Successieoorlog verzeild geraakte, vielen de Zeeuws-Vlaamse vestingen in Franse handen en begon het beleg van Bergen op Zoom.
Van gans het bolwerk is vandaag slechts het ravelijn "Op den Zoom" met de daarrond gelegen gracht bewaard gebleven.
De inname van het niet inneembare Bergen op Zoom gebeurde ten gevolge van de ongedisciplineerdheid van de verdedigers én van het verraad van de markies van Bergen op Zoom, die alzo weerwraak nam tegen de stad die kort daarvoor zijn bevoegdheden had beknot.
Na de inname van de stad, in 1747, gingen Franse landmeters ogenblikkelijk aan het werk om hun verouderde kaarten bij te stellen. Tegelijkertijd werd, op verzoek van Lodewijk XV, een gedetailleerde maquette gemaakt, die aanvankelijk diende om bij de verzameling van de koning, in het Louvre, gevoegd te worden; deze maquette verhuisde later naar het Hôtel des Invalides te Parijs, en nog later naar het Musée des Plans Reliefs in dezelfde stad.
Tevens werden in de kerken van Antwerpen omhalingen gehouden om de zwaar getroffen inwoners van Bergen op Zoom te steunen.
De oudst bekende kaart uit deze periode van Bergen op Zoom en de onmiddellijke omgeving is in 1748 verschenen bij Jaillot in Parijs. Deze kaart schijnt ook de meest accurate te zijn. Zij bestaat uit 4 bladen die ten dele bij elkaar passen en werd in 1993 door de Archiefdienst van de stad Bergen op Zoom aangekocht. Elk van deze delen kan, zij het in verkleinde weergave, aangeschaft worden in de archiefwinkel van Bergen op Zoom.
Hieronder publiceren we hiervan een foto, specifiek van het deel waarop het bastion VAN DUN expliciet vermeld staat, de rode pijl duidt de ligging aan.
Noteer dat deze kaart noord-west georiënteerd is.
